Обзоры

25 красавiка 1918 г. Рада, папоўненая прадстаўнiцтвам, прыняла тэлеграмму да нямецкага кайзера Вiльгельма.

Менавіта толькі сапраўды незалежная дзяржава магла на законнай падставе патрабаваць вываду замежных войск са сваёй тэрыторыі, вяртання адарваных зямель, прэтэндаваць на кампенсацыю страт, якія прынесла вайна беларускаму насельніцтву, атрымаць матэрыяльную і фінансавую дапамогу з боку замежных дзяржаў. Але дабіцца прызнання незалежнасці і адстойваць інтарэсы Беларусі як суб’екта міжнародных адносін было справай вельмі складанай.

Пасля абвяшчэння незалежнасці перад Радаю БНР даволі востра паўстала пытанне знешнепалітычнай арыентацыі або выбару саюзнікаў. Першым актам, у якім вызначаліся асноўныя геапалітычныя задачы, што стаялі на той момант перад Радай БНР і Народным Сакратарыятам, была 3-я Устаўная грамата БНР. Рада БНР у гэтай грамаце выказала свае надзеі на тое, што ўсе любячыя волю народы дапамогуць беларускаму народу ў поўнай меры здзейсніць яго палітычна-дзяржаўныя ідэалы.

11 мая 1918 года  газэта  “Беларускi шлях” паведамляла:  “у апошнiя часы,  побач з палiтычным рухам на Беларусi,  з прычын якога ва ўсiх еўрапейскiх часопiсах i газэтах часта друкуюцца артыкулы    аб   Беларусi   рознымi   прыхiльнiкамi i працiўнiкамi Беларускага адраджэння друкуюцца  таксама  i  кавалкi беларускай  лiтаратуры...  Цi беларускi народ ёсць народам, мова яго - мовай,  а лiтаратура - лiтаратурай?  Гэтым пытаннем зацiкаўлены  цяпер  тыя народы,  якiя маюць стычнасцi з беларускай тэрыторыяй.  Усё гэта служыць проблым  каменем  для беларускай справы”.

Важнай сферай дзейнасцi Народнага Сакратарыята былi гаспадарчыя пытаннi. Адно з такiх пытанняў – фiнансы. Так, Пастановай №1 Народны Сакратарыят Беларусі 21 лютага 1918 г. абвясціў усю казённую маёмасць, установы, капіталы і каштоўнасці здабыткам беларускага народа. У складзе Народнага Сакратарыята  пасаду народнага сакратара фінансаў заняў Гелій Белкінд.

 Сябра Рады БНР Іосіф Красоўскі ў лісце свайму сябру, старшыні Магілёўскай беларускай рады,  Міхалу Кахановічу падкрэсліў, што дзейнасць Рады “ неабходна падтрымаць на месцах, у гэтым уся сіла”[1]. Трэба адзначыць, што пэўную падтрымку Рада БНР атрымала, і такім чынам паступова пашырала свой ўплыў на значнай тэрыторыі Беларусі.

Адступаючы на ўсход, расійскія вайсковыя ўлады вывозілі на ўсход усё прамысловае абсталяванне, маёмасць дзяржаўных і грамадзкіх ўстановаў, а таксама праводзілі  эвакуацыю  насельніцтва. Паводле падлікаў гісторыкаў, на працягу 1915–1916 гг. з Беларусі было эвакуявана звыш 1 млн. 135 тыс. чалавек. Паводле   дадзеных Народнага камісарыята ўнутраных спраў РСФСР,  на тэрыторыі Расіі ў маі 1918 г. знаходзілася 2 292 395 бежанцаў з Беларусі[1].

З пытаннем  тэрыторыi i дзяржаўнай мяжы цесна звязана пытанне аб грамадзянстве.

Стварэнню нацыянальнай   дзяржаўнасцi   нязменна   спадарожнiчае нацыянальна-тэрытарыяльнае абасабленне. Абгрунтаванне дзяржаўных межаў і абарона тэрытарыяльнай цэласнасці  –  адзiн з важнейшых напрамкаў  дзейнасцi  Народнага Сакратарыяту i Рады БНР.

Вечарам 19 лютага Выканаўчы Камiтэт з’езда скончыў сваё апошняе нелегальнае пасяджэнне, апрацаваўшы першую Устаўную Грамату да народаў Беларусi.